Vakıf nasıl kurulur sorusunun cevabı birçok kaynakta; Bugün yapılan bir hizmetin gelecek dönemde de sürdürülebilir olması için, belirli koşullar altında ve resmi nitelikli işlemler dâhilinde bırakılan gelir türü, para veya mülk olarak tanımlanır. Bu açıdan bakıldığında vakıfların temel amacı sürdürülebilir bir hizmet meydana getirmektir. Vakıf kurmak, temelden itibaren yasalar çerçevesinde gerçekleştirilen bir işlemdir. Bir vakfı kurduktan sonra bütün işlemler yazılı ve izinli koşullar altında gerçekleştirilir.
Vakıf nasıl kurulur ve vakıf nasıl yönetilir gibi sorular bu konuda en fazla merak edilen başlıklar arasında yer alır. Vakıf kurmak ile ilgili gerek olacak bütün bilgiler Türk Medeni Kanunu 101. Madde içerisinde kendine yer bulmuştur. Vakıf kurmanın birinci amacı hukuka uygunluk sağlayan, son derece anlaşılabilir işlemler yapan ve süreklilik arz eden topluluk olmaktır.
Vakıf Kurmak
Türk Medeni Kanunu’nun 4721 numaralı maddesinde yer alan içeriğe göre; Vakıf kurmak noterde resmi işlemler neticesinde gerçekleştirilebilir. Burada yapılacak düzenleme esnasında vakfın kurulmasını gerektirecek bir ölüm gerekçesi veya resmi bir senet göstergesi mecburidir. Ardından vakıf kurmak için asliye mahkemelerine başvuru yapılıp buradan tescil alınır. Vakfın mahkemeden alacağı sicil, vakfın tüzel bir kimlik kazanmasını sağlar.
Vakıf Kurmak İçin Gerekli Belgeler
Vakıf kurmak için gerekli belgeler oldukça açıktır. Vakıf sadece iki koşul ile kurulabilmektedir. Ölüm gerekçesi ve noter tasdikli senet yardımı ile yeterli mal varlığını sunabilen bireyler vakıf kurulumu için başvuruda bulunabilirler.
Resmî senet ile vakıf kurmak isteyenler noter huzurunda düzenleyecekleri ve içerisinde gerekli bilgilerin yer aldığı senet düzenlemesi ile bu işlemi yapabilirler. Noterde yapılan bu işlem 7 gün içerisinde noter tarafından Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ulaştırılır. Ardından resmî senet ile mahkemeye başvuru yapılarak vakfın tüzel kimlik kazanması sağlanır. Eğer bu aşamada başvuruyu temsilci yapıyor ise bu temsilcinin noter onaylı temsilcilik belgesine sahip olması gerekir.
Ölüme bağlı tasarruf modeli ile vakıf kurulmak istendiğinde kişinin ölümünden sonra tescil edilmesi zorunluluğu bulunur. Mahkeme kararı esas belgeleri yedi gün içerisinde talep eder ve belgenin Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ulaştırılması sağlanır. Başvuru direk olarak Vakıf Genel Müdürlüğü’nden yapılır ve kuruluşun ardından yapılan her harcama tekrar genel müdürlük tarafından kişilere ödenir.
Vakfın hangi yollar ile kurulacağına karar verildikten sonra vakıf kurmak için gerekli belgeler hazırlanarak vakıf kuruluş başvurusu yapılabilir.
Vakıf Kurma Maliyeti
Vakıf kurmak da her iş kolu gibi belirli takım harcamalara neden olan ve sermaye gerektiren bir iş koludur. Vakıf kurmak isteyenler vakıf kurma maliyeti hakkında bilgi sahibi olduktan sonra kurulum için gerekli koşulları araştırmaya başlayabilir. Her yıl güncellenen rakamlarda 2021 yılı için vakıf oluşturma bedeli minimum 80 bin TL olarak belirlenmiştir. Bu rakam nakit sermayeler için geçerlidir. Eğer kişiler sermayeyi taşınmaz varlık olarak göstermek isterse bu durumda mahkemeye başvurular yapılır ve gösterilecek olan taşınmazın değerini mahkeme heyeti belirler.
Vakıf kurma maliyeti ile birlikte vakıfların sahip olacakları vergi muafiyeti de vakıf kurucularını yakından ilgilendirir. Günümüzde vakıfların devlet vergilerinden muaf hakkı söz konusudur. Kurucular vakıf kurulduktan sonra vakfın hizmet yelpazesini, amacını ve kuruluş bilgilerini hazırlayarak Gelir İdaresi Başkanlığı’na sunabilir ve buradan gerekli durumlarda muaf olma hakkını elde edebilirler.
Vakıf Kurma Senedi Nedir?
Vakıf kurma senedi nedir sorusu senet yolu ile vakıf kurmak isteyenleri yakından ilgilendiren bir konudur. Vâkıfın kuruluşunu temel alan bu senet noterde düzenlenir ve vakfın ilerleyen aşamalar ile vakfın tüzel kimlik kazanması sağlanır.
Vakıf kurma senedi nedir ve içerikleri nelerdir sorularına yanıt bularak eksiksiz bir senet hazırlamak mümkün olur. Vakıf senedinin geçerli olması için içerisinde yazan bilgilerin tam ve eksiksiz olması gerekir. Vakıf senedinde bulunması zorunlu olan bilgiler;
- Senet içeriklerinde mutlaka vakfın isminin yer alması gerekir.
- Vakfın adı mutlak suretle amaçları ile uyumlu özelliklerde olmalıdır. Vakfın amacını saptıracak ya da üçüncü kişilere yanlış çağrışımlar yapacak olan isimler vakıf kuruluşunda verilemez.
- Vakfın amacının açık bir izah ile senet içerisinde yer alması gerekir. Süreklilik arz eden ve hukuka uygun olan amaçlar daima kuruluşlarda destek görür.
- Vakıf senedi içerisinde bulunması gereken bir diğer bilgi özgülenen mal ve haklardır.
- Vakıf kurmak için düzenlenecek olan senette kurucunun kendisine ait olan malların yer alması ve en azından kuruluş aşamasında bu mal varlığının masrafları karşılamaya yetecek miktarda olması gerekir. Eğer bahsi geçen yatırım nakit ise, bu durumda T.C. içerisinde bir bankadan kurucuların hesabı adına yatırılması ve ardından bu miktarın bloke ettirilmesi gerekir. Yatırım makbuzunun ise tescil aşamasında mahkemeye sunulması zorunludur.
Yabancıların Türkiye’de Vakıf Açması
Vakıf oluşturma ile birlikte kanunda yabancıların Türkiye’de vakıf açması hakkında da gerekli hükümler bulunur. Vakıflar Kanunu’nun 5 ve 6’ncı maddelerinde geçen hükümlerde Yabancıların Türkiye sınırları içerisinde bir vakıf açmalarında herhangi bir engelin bulunmadığına ilişkin bilgiler yer almaktadır. İlk kurulum aşamasında kurucu yabancı olabilir. Ancak üye aşamasında ve yönetim aşamasında vakıf içerisinde mutlaka çoğunluğun T.C. vatandaşı olan kişilerden oluşması gerekmektedir. Çoğunluk sağlanacak şekilde yabancı üyeler de bu vakfın hizmetinde görev alabilir.
Yabancıların Türkiye’de vakıf açması konusunda kanunda yer alan hükümler yabancıların vakıf açmanın yanı sıra vakıf şubesi açmalarını da mümkün kılar. Faal bir şekilde hizmetlerine devam eden vakıflara şube ya da temsilciliklerin açılması da mümkündür. Yabancılar kuruluşunu üstlendikleri ve hizmet yürüttükleri vakıflara diledikleri yerlerde temsilcilik açarak hizmetlerini daha geniş kitlelere ulaştırabilirler.
Vakıf kurmak ve ardından da şube ya da temsilcilik açmak kanunda 5253 numaralı Dernek Kanunu ve Dernekler Yönetmeliği’nde kendine yer bulur. Şube ve temsilci açılışlarında gerekli olan başvuru İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü bünyesine yapılır. Burada yapılacak incelemenin ardından makam gerekli onayı verirse yabancılar mevcut bulunan vakıflarına şube veya temsilcilik açabilirler.
Vakıfların Zorunlu Organları
Vakıfların zorunlu organları listesinde en başta yönetim organı bulunur. Vakıflar yönetim organları ile yürütülen iş kollarıdır. Vakıfta amaçların yerine getirilmesi yönetim ortağı vasıtası ile olur ve bu kurulda yönetim organına mütevelli heyeti ile birlikte denetim kurulu eşlik eder. Vakıf kurmak ve vakıf içerisinde her tür imza işleri ve denetleme işlerini yerine getirmek bu organlar tarafından yürütülür.
Vakıfların zorunlu organları arasında yer alan diğer organlar nur kurulu, çalışma kurulu ve araştırma kurulu gibi organlardır. Bu organlar tercihe göre artırılabilir. Birimlerin yönetimini kolaylaştırmak için yeni eklenen organlara üye oylaması ile yetkili kişiler atanır ve özellikle büyük vakıflarda her işlem kendi bünyesine dâhil olduğu organ aracılığı ile gerçekleştirilir. Resmiyette organ olarak sayılmayan bu birimler vakıf içerisinde işleyişin yürümesi açısından oldukça önemli pozisyona sahiptir.
Yönetim organlarında meydana gelebilecek herhangi bir ölüm, istifa gibi durumlarda çıkan kişilerin yerine gelecek kişilerin mutlaka açılış senetlerinde yer alması gerekir. Meydana gelecek ani değişimlerde senette yer alan isimler direk olarak göreve başlayabilir. Eğer senette bu değişime ilişkin herhangi bir bilgi yer almıyorsa, bu durumda vakıf tekrar bir senet düzenleme işlemi yapmak zorundadır. Noter huzurunda yapılacak resmi senet değişiminin ardından boşalan üye koltuklarının yeniden doldurulması mümkün olur.
Okuyunuz: Dernek Nasıl Kurulur
Vakıfların Yönetimi
Vakıfların yönetimi henüz yeni kurulmuş olan vakıflarda vakıf senedi üzerinden oluşturulur. Bu aşamada yönetimde bulunan kişilerin T.C vatandaşı çoğunluğuna ulaşmış olmaları zorunludur. Meydana gelecek üye yer değişikliğinde gerekli olan hükümler senet esası üzerinden gerçekleştirilir. Vakıf yönetiminde olası karar sayısına ulaşılamaması durumlarında;
- Eğer yönetim değişikliğinde yeni kişilerin atanması için yapılan oylamada yeterli çoğunluğa ulaşılamazsa bu durumda yetkili organların aldıkları kararlar mahkemeye sunulur.
- Üye değişikliği ya da vakıf senedi değişikliğinde karar anlamında yetkili bir organ bulunmuyorsa ya da hiç üye kalmadıysa bu durumda icra konusunda yetkili olan organın hazırladığı kararlar mahkemeye sunulur.
- İcra organında eğer bir üye eksikliği söz konusu ise ve karar için yeterli olacak sayıya ulaşamamış ise sayıya bakılmadan alınacak olan karar doğrudan mahkemeye sunulur.
Mahkemenin vakıfların yönetimi kararı sonrasında organlarda meydana gelen eksiklikler bu karara bağlı olarak tamamlanır ve bu hususta meydana gelen değişiklikler senede eklenerek vakıf çalışmalarına devam edilir.
Vakıflarda gerekli olduğu durumlarda eğer haklılık oranı yüksek ise bu durumda yönetim organının değiştirilebilmesi mümkündür. Mahkemeye sunulan gerekçeler mahkeme tarafından incelenir ve diğer üye pozisyonundaki kişilerin de tek tek bilgilerine ve görüşlerine başvurulur. Ardından mahkemenin doğru görmesi halinde yönetimde gerekli değişimin sağlanması mümkün olur. Yine bütün bu değişikliklerin vakıf senedine işlenmesi zorunludur.
Not: Vakıf kuruluş işlemleri ile ilgili en detaylı bilgi ve rehber vgm.gov.tr sitesidir. Bu yazı sadece özet ve yol haritası niteliğindedir. Tavsiye ya da aracılık içermez.
Vakıfların Denetimi
Vakıflarda yer alan yönetimden sorumlu birimler vakfın kurulduğu yılsonu itibari ile 6 ayda bir iç denetim raporu hazırlamak zorundadır. Vakıflar Yönetmeliği Ek-7 içerisinde yer alan formata uyum sağlayacak şekilde oluşturulan bu raporlar her dönemin devamını takip eden 2 ay içerisinde konu ile ilgili olan Vakıflar Bölge Müdürlüğü’ne teslim edilmelidir. Vakıfların denetimi oluşturulacak olan bu evraklar neticesinde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir.
Yeni hizmete başlayan vakıfların denetimi de yine Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir. Vakıflar bu denetim ve raporların içine hazırda bulunan temsilcilik ya da şubeleri var ise bu birimlerin çalışmalarını da eklemek zorundadır.
Vakıfların çalışma süreleri içerisinde hukuka uygunluğu, amaca yönelik hizmetler gerçekleştirip gerçekleştirmediği gibi hususlar Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından denetlenir. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından tam olarak gerçekleştirilen denetim esnasında;
- Vakıf senedinde bulunan amaca yönelik faaliyetlerin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği,
- Vakfın yönetmeliğe uygun koşullarda ve kapsamlarda yönetilip yönetilmediği,
- Mal ve gelirlerini 1936 beyannamesi ve vakfiye kuralları doğrultusunda kullanıp kullanmadıkları,
- Vakfın sahip olduğu işletme senetlerinin ve iştiraklerinin nasıl ve ne şekilde kullanıldığı
Gibi hususlara bakılır.
Vakıfların şube ve temsilciliklerinin denetimi;
Vakıflar Genel Müdürlüğü bünyesinde gerçekleştirilir ve bu denetlemede temsilciliklerden şube yönetimi ile birlikte vakfın genel yönetim birimi de sorumludur. Eğer denetleme esnasında bu şube veya temsilciliklerin amacına uygun hizmet etmediği, vakıf amacının gerçekleşmesinde yeterli oranda katkıya sahip olmadıkları ve vakıf senedine aykırı niteliklerde hizmetler yürüttükleri tespit edilirse bu durumda şube ve temsilciliklerin kapatılması yönünde kararlar alınır.
Türkiye genelinde bulunan ve yabancılara ait olan derneklerin denetlenmesi, amaçlarının ve uygunluklarının kontrol edilmesi ve yasalara uygunluğunun teyit edilmesi gibi durumlar Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilir. Bu hususta da yine vakıfta amacın dışında hizmetlerin yürütüldüğü belirlenirse, katkıların yetersiz olduğu kanısına varılırsa yine T.C. vakıfları gibi bu vakıflar hakkında da kanunun gerektirdiği ve gerekli olan işlemlerin yapılması söz konusu olur.
” Vakıf nasıl kurulur, vakıf kurma maliyeti ve gerekli belgeler” başlıklı yazımızın sonuna geldik. Konu hakkında sorularınız için yorumlar bölümünden bizlere ulaşabilirsiniz.
