Ülkemizde gerek kazanç gerek ulusal ve uluslararası iş olanakları açısından merak edilen tır şoförlüğü için uygulanması gereken bazı formaliteler ve zorunluluklar vardır. Tır şoförü olmak için bu alanda detaylı bir araştırma yapıp uzun yol, taşımacılık ya da uluslararası alanda çalışmaya yönelik karar vermek gereklidir. Çünkü hem yük taşımacılığı yapmak hem de uzun yol ya da uluslararası çalışmak bazı açılardan zorlayıcı olabilmektedir. Bu nedenle tır şoförü olmak için araştırma yapılmalı, alanların gereklilikleri iyi öğrenilmeli ve bu gereklilikleri yerine getirmek için çeşitli faaliyetlerde bulunulmalıdır.
Türkiye’nin Gümrük Birliğine giriş süreci ile beraber 1990’lı yıllardan günümüze kadar tır şoförlüğü yükselmiş, günümüzde ise çeşitli uluslararası ticaret imkanları ile beraber uluslararası taşımacılık alanında bir ivme kaydedilmiştir. Hem uluslararası ticaret işlem hacminin artması hem de ülkeler arası taşımacılık sisteminin gelişmesi tır şoförü olmak isteyen kişi sayısında artış yaratmış hem de geleneksel mesleklere karşı da bir alternatif yol ortaya çıkmıştır. Bu sayede insanlar geleneksel meslekler yerine tır şoförlüğü gibi nitelik ve kabiliyet isteyen iş kollarını daha fazla keşfetmeye başlamış ve bu alanlara da yönelmeyi tercih etmişlerdir.
Tır şoförlüğü her ne kadar yükselişte olan bir meslek olsa da artıları ve eksileri olan bir meslektir. Artıları sabit bir yerde masa başı çalışmayı sevmeyen insanlar için elverişli bir iş olması, uluslararası çalışanlar için iyi bir maaş olanağı, dünyayı gezip görme imkanı, iş için sürekli yolculuk halinde olma nedeni ile farklı illerde ya da ülkelerde geniş bir çevreye sahip olma gibi açıklanabilmektedir. Eksileri ise aileden ve yakın çevreden ayrı kalma durumu, yolculuk riskleri, sevkiyatın gecikme durumu, hava koşullarından kaynaklı olarak gecikme, kaza, risk gibi durumların meydana gelmesi olarak kısaca özetlenebilmektedir.
Tır Şoförü Olmak İçin Yapılması Gerekenler
Tır şoförü olmak için fiziksel bazı gereksinimler ise prosedürel bazı sorumluluklar vardır. Kazanç durumu, çalışma koşulları ve ülkeler arası taşımacılık ele alındığında tır şoförlüğü oldukça cazip olarak değerlendirilmektedir. Türkiye’nin özellikle Avrupa Birliği ülkeleri ile komşu ülkelerle olan ticari ilişkilerinin artması ile beraber ithalat ve ihracatı yapılan ürünler genellikle tır taşımacılığı ile yapılmaktadır. Avrupa Birliği’nin tır taşımacılığı konusundaki uygulamaları ise oldukça belirgindir ve esneklik tanımamaktadır. Araç olarak tır kullanmanın diğer araçlara göre oldukça zor olduğu bilindiği için bu tır şoförü olmak için bazı gereklilikler vardır.
Her meslekte olduğu gibi tır şoförü olmak için de yerine getirilmesi gereken ve sahip olunması gereken şartlar bulunmaktadır. Bu şartlar ise;
- Herhangi bir durumda olumsuz bir sabıka kaydının olmaması,
- Uzun yol şoförlüğü yapılabileceğine ya da bu duruma engel teşkil edecek sağlık sorunu olmadığına dair sağlık raporu, (sağlık raporu psikolojik ya da nörolojik bir sorununun olmadığını göstermelidir)
- En az ilkokul derecesinde bir mezuniyet durumunda olma,
- C sınıfı özelinde ehliyet sahibi olma,
- SRC belgesi için başvuruda bulunmak
- 21 yaşını doldurmuş olmak yani en erken 22 yaşında olmak,
- Pasaport sahibi olma engeli bulunmaması,
- Yabancı dil bilmek ya da öğrenebilecek olmak şeklinde karşımıza çıkmaktadır.
Tır şoförü olmak isteyenler için geçerli olan bu durumlar için bir de zaman uygulaması vardır. Tır ehliyetini 2003 yılından önce alanlar için sınavsız SRC belgesi alınabilmekte 2003 yılından sonra düzenlendi ise SRB belgesini sınava girerek almak gereklidir.
Tır Şoförü Maaşları
Teknik olarak tır şoförleri maaş usulünde çalışmamaktadır. Tır şoförü olmak isteyen kişilerin gelir, maaş ya da kazanç durumlarını buna göre düşünüp, karar vermesi tavsiye edilmektedir. Tır şoförleri özel sektör çalışanları olduğu için işe başlandığında eğer şirket ile bir anlaşma yapılabilirse şirket ve çalışan arasındaki sözleşme akdine bağlı olarak maaş uygulanabilir. Ancak tır şoförleri maaş yerine sefer bazlı olarak ücretlendirilmektedir. Sefer bazlı ücretlendirmede ise her yolculuk ya da her sevkiyat aynı standartta ücretlendirilmez. Sefer başı ücretlendirme için gidilecek olan yolun kaç km olduğu, taşınan ürünlerin kıymet, değer ve hassasiyet durumu, şoförün yol deneyimi ile yol masrafları dikkate alınmakta ve bunlara uygun tarifeler üzerinden işlem yapılmaktadır. Genellikle özel firmalar ile standart taşımacılık işleri yapan tır şoförleri 3.000 TL’den başlayan bir maaş ile işe başlayabilirler. Maaş üzerinde sefer bazlı ücretlendirme de eklendiğinde toplam bir gelir veya kazanç miktarı ortaya çıkmaktadır.
Standart maaş üzerine yol deneyimi ve iş tecrübe yılı eklendiğinde tır şoförleri çıktıkları sefer ücretlendirmelerini maaşa eklediklerinde 8.000 TL ila 10.000 TL arasında bir maaş aralığı ortaya çıkmaktadır. Bu maaş aralığı varsayım üzerine belirlenmektedir. Çünkü bir tır şoförü uluslararası çalışıyorsa ya da yabancı bir firma ile çalışıyorsa maaşını ve sefer ücretlendirmelerini döviz üzerinden yani Dolar ya da Euro üzerinden alabilmektedir. Doğal olarak da aylık kazancın TL karşılığı oldukça yüksek bir tutara karşılık gelmektedir.
Yurtiçi Tır Şoförü Nasıl Olunur?
Herhangi bir nedenle sektör değiştirmek ya da meslek hayatına tır şoförü olarak başlamak isteyenler için sahip olunması gereken bazı yeterlilikler ve belgeler söz konusudur. Tır şoförü olmak isteyenlerin de ulusal ve uluslararası alanda çalışma olanakları vardır. Uluslararası çalışmayı tercih eden tır şoförleri ülkeler arası taşımacılık yaparken yurt içinde çalışan şoförler genellikle iller arası kısa süreli sevkiyat işlemlerinde çalışabilmektedir. Bunun yanında ağır tonajlı sevkiyatlar da yapılmaktadır.
Yurtiçinde tır şoförü olmak isteyenler için gerekli olan şartlar standart düzeydedir. Bunun için en az 22 yaşında olmak, C sınıfı ehliyet almak, tır kullanmaya elverişli olunduğuna dair sağlık raporu almak, uzun yol araç kullanımında dirayetli ve dikkatli olmak, ağır yük taşımacılığı konusunda gerekli uygulamalı eğitimleri almak, en az ilkokul mezuniyet derecesine sahip olmak, trafik kurallarını dikkatle takip etmek, araçta bulundurulması zorunlu ekipmanları bilmek ve bunları bulundurmak, araç bakımından giriş düzeyde anlamak ya da yaptırabilir olmak, uzun yolculuğun getirebileceği riskleri bilmek ve bunları göze alabilmektir. Yurtiçi tır şoförlüğü için ulusal düzeyde lojistik faaliyeti yürüten firmalar ile görüşülebilir ve bu firmaların iş ilanlarına bakılabilmektedir. Bu sayede lojistik filosunda tır şoförü ihtiyacı var ise mutlak surette denemek için adım atılabilmektedir.
Tır Şoförü Olmak İçin Gerekli Belgeler
Bütün mesleklerde olduğu gibi tır şoförlüğünde de sahip olunması gereken özel niteliklerle beraber ibraz edilmesi gereken bazı belgeler vardır. Tır şoförlüğü dışarıdan görüldüğü kadar kolay bir meslek olmadığı gibi sunulması ve güncel tutulması gereken bazı belgeleri gerektirmektedir.
Tır şoförü olmak isteyen kişilerin mutlaka bir araç kullanma ehliyetinin olması, sağlık raporunun olması, bazı sınavlara girmesi gereklidir. bu belgeler hem şoför olmak isteyenlerin iş yaparken iş sağlığı ve güvenliği koşullarını yerine getirmesini sağlamakta hem de işin gerektiği gibi özenle yapılacağının taahhüdünü vermektedir. Buna göre tır şoförlüğü için gerekli olan belgeler arasında;
- Tır ehliyeti için başvuru evrakları ile nüfus cüzdan fotokopisi, sabıka kaydı, biyometrik fotoğraf, mezuniyet durumunu gösterir belge,
- Tır kullanmak için gerekli olan C sınıf ehliyet,
- Tır kullanmak için psikolojik ve nörolojik uygunluğu belirtir sağlık raporu,
- Uluslararası çalışacak olan kimseler için pasaport ve gerekli vize evrakları,
- SRC belgesi
- Sabıka kaydı
İŞKUR Tır Şoförü Eğitimi
İŞKUR tarafından birçok pratik meslek alanına ilişkin meslek edindirme kursları ile sertifika programı düzenlenmektedir. Tır şoförlüğü eğitimi de bu kurslar arasında yer almaktadır. Tır şoförlüğünün istihdam olasılığının hem yurt içinde hem de yurt dışında yüksek olması ile bu girişimi başlatan İŞKUR, yalnızca ehliyet ya da araç kullanımı gibi teknik bilgiler sunmamaktadır. Teknik bilgilerin pratik deneyimle de pekiştirilmesi ile sunulan bu eğitim programına hem firma bazında hem de bireysel bazda katılım mümkündür. Bazı lojistik firmaları istihdam etmek istedikleri çalışanları İŞKUR aracılığı ile tır şoförü eğitimine aldırmakta, bazı durumlarda da kişiler İŞKUR tarafından verilen bu kurslara kendi istekleri ile katılabilmektedir.
Uzun Yol Tır Şoförü Nasıl Olunur?
Ülkemizde tır şoförlüğü yapılabilmesi için bazı uygulamalar, sınavlar ve ibraz edilmesi gereken belgeler vardır. Bunların hepsi ilgili temsilciliklere ve şirketlere sunulduğunda kişiler tır şoförü olabilmekte, çalışmak istedikleri durumda uzun yol tır şoförü de olabilmektedirler. Bunun için ülkemizde uzun yol tır şoförü olmak için yerine getirilmesi gereken koşullar;
- En az 22 yaşında olmak
- C sınıfı ehliyet sahibi olmak
- C sınıfı ehliyet alabilmek için de B sınıfı ehliyet sahibi olmak
- En az ilkokul derecesinde mezuniyet belgesi sunmak,
- Uzun yol tır kullanımına uygun olduğunu belirtir sağlık raporu almak
- Sabıka kaydının olmaması
Uzun yol tır şoförlüğünde önceden D sınıfı ehliyet talep edilirken, karayolları trafik yönetmeliğinde yapılan güncelleme ve değişikliklere göre C sınıfı ehliyet alınması gereklidir. C sınıfı ehliyet için ise kişilerin normal araç kullanabildiğini gösteren B sınıf ehliyet almaları gerekmektedir. Ehliyetlerin alınmasında tavsiye edilenler arasında ise bu ehliyetler için özel olarak planlanan kurslara kaydolunmasıdır. Tır gibi büyük tonajlı ve parçalı bir araç kullanmak oldukça zor bir iş olduğundan teorik bilgilerin yanında pratik araç kullanma becerilerinin gelişmesi de önemlidir.
Uzun yol tır şoförlüğünde yalnızca araç kullanmak değil aynı zamanda taşınan malzeme ya da ürünlerin tır üzerindeki ağırlığın yönetmek de önemlidir. Herhangi bir hava koşuluna karşılık, tırdaki canlı ya da cansız ürünlerin tıra yarattığı baskı, ağırlık ve ivme gücü yönetilmesi zor bir yükümlülüktür. Bu nedenle teorik bilginin mutlaka pratik beceri ve tecrübe kazanımı ile desteklenmesi gerekmektedir.
Okuyunuz: Dövmeci Nasıl Olunur
Tır Şoförü Olmak İsteyenlere Öneriler
Günümüzde para kazanmak için geleneksel mesleklerin yapılması gibi bir zorunluluk artık mevcut değildir. İnsanlar çok farklı ve alışılmışın dışında, zor yöntem ve mesleklerle de iyi bir kazanç elde edebilir, kariyer inşa edebilir duruma gelmişlerdir. Tır şoförlüğü de bu meslekler arasında yer almaktadır. Genellikle bilinen yanlış algılardan birisi tır şoförü olmak için herhangi bir eğitim ya da belgeye ihtiyaç olmadığı yönünde olsa da bu mesleği icra edebilmek için bazı belgelerin lisansların ve eğitimlerin tamamlanması gereklidir.
Tır şoförlüğünü meslek olarak seçmek isteyen ya da sektör değiştirmek isteyen kişiler için bazı konularda çok iyi araştırma yapılması tavsiye edilmektedir. Tır şoförlüğü yapmak isteyenlerin;
- Araç kullanma becerilerinin gelişmesi gereklidir,
- Uzun yollarda yolculuk etmeye ve araç kullanmaya alışması ve bu duruma dayanıklı olması gereklidir,
- Gerektiği zamanlarda aile ve yakın çevreden bir süre ayrı kalınmasının kabullenilmesi gereklidir,
- Psikolojik ya da nörolojik bir rahatsızlığın bulunmaması gereklidir,
- Trafik kuralları ve araç kullanımı konusunda bilgili, tecrübeli ve dikkatli olunması gereklidir,
- Uzun süre yalnız kalmayı gerektirdiği için buna alışmak gerekmektedir.
