Kazakistan ülkesinde yatırım amacıyla azda sayılmayan yatırımcı bulunur. Kazakistan’da iş kurmak amacıyla giden Türk yatırımcıların çoğunlukla inşaat, petrol ve turizm sektörüne yatırım yapmaktadır. Bununla birlikte kimya sanayi fabrikaları ve ilaç sanayisi yatırım yapan büyük Türk yatırımcılar bulunmaktadır.
Kurumsal yapıyla hareket eden büyük şirketlerin Kazakistan üzerinde çeşitli yatırımlarının bulunduğu görülüyor. Bunun yanında küçük işletmeler ve şirketlerde farklı sektörlerde Kazakistan’da iş yapıyorlar. Kazakistan üzerinde iş kurmayı ve burada yaşamayı düşünenlerin öncelikle bölge halkını ve bölgeyi iyi bilmeleri gerekmektedir.
Ülkede vize politikasının diğer ülkelerden farklı yürütülmesi bazı güvenlik sorunları yaratabilir. Bu nedenle bir Avrupa ülkesine gidiyor gibi gönül rahatlığıyla gidemezsiniz. Üstelik ülkede bir çok iş kolunda rüşvetin baş gösterdiği görülmektedir. İşlerin çözülmesinde sıklıkla ilgili makamlar üzerinden işi yapan kişilerin işlerini rüşvetle çözdüğü hep gündemdedir.
Kazakistan’da İş Kurmak
Türkiye’den ülkeye giden ve ülkede para kazanan şirket gruplarının en başında İnşaat sektörü şirketleri gelmektedir. Ülke alt yapı bakımından bir çok Avrupa ülkesinden geri kaldığından yeni inşaatların yapılması ve bölgede çeşitli istikrarların sürmesi için bu şirketler önem taşırlar. Kazakistan’da iş kurmak inşaat ve ilaç sanayisi gibi sektörlerde kazanç getirirken, küçük işletmeler için dezavantaj oluşturabilir.
Ülkede faaliyet sürdüren büyük şirketlerin bile bir çoğunun resmi internet sitesi ve internet üzerinden satışın gerçekleşmediği görülmektedir. Burada alt yapı anlamında ve şirketlerin prodüksiyon bakımından eksikleri olduğu görülüyor. Ülkede lüks tüketime eğilimli bir insan grubu olsa da büyük kısmının varlıklı olmayan insanlardan oluştuğu bilinmektedir.
Dış görüşüne önem veren kadınlar genellikle kuaförleri sıklıkla kullanmaktadır. Küçük bir işletme kurmayı düşünenlerin özellikle kuaför vb. bakım ve güzellik işletmeleri açıyorlar. Hangi bölgede olursa olsun bu tarz işletmelerin Kazakistan halkı tarafından rağbet gördüğü bilinmektedir. Güzellik ve bakım merkezleri başta olmak üzere Kazakistan’da iş kurmak isteyenler ihracat alanlarına yöneliyorlar.
Ülkede özellikle et tüketiminin farklı alışkanlıklara ve tercihlere konu olduğu görülüyor. Kazakistan ülkesinde balık pazarlarında balık fiyatlarının pahalılığı dikkat çekmektedir. Türkiye balık ihracatı yapabilen önemli ülkelerden olduğu için buraya balık pazarına ihracatlar yapılabilir. Üstelik iyi bir kar marjıyla stabil bir gelir getirmektedir.
Kazakistan ülkesi yatırım konusunda diğer ülkeler arasında en az tercih edilen bölgelerden birisi. Bu yüzden yatırıma aç olan bölgeye gelen bütün yatırımcılara hoş gözle bakılmaktadır. Şirket kurulması veya işletme açılması için farklı ülkelerdeki zor prosedürler yer almıyor. Bu nedenle Kazakistan’da iş kurmak bir çok ülkeye göre kolay olacaktır.
- Şirket açılması için başvuru dilekçesi
- Şirket türünün belirlenip bildirilmesi ( Limited, Anonim vb. )
- Kazakistan ülkesinde şirketin faaliyetini sürdüreceği yerin kira sözleşmesi örneği
- Yabancı yatırımcılardan istenen ticaret sicil belgeleri
- Şirket açılması için yatırılan kayıt ücretinin bir dekontu
Burada yer alan belge türleri özellikle verilecek kurum tarafından kazakça ve Rusça dillerinde tercüme edilmesini isterler. Yukarıdaki evrakları noter onaylı şekilde iletilmesiyle kolayca şirket açılmaktadır.
Kazakistan’da Yapılabilecek İşler
Ülkeyi diğer ülkeler arasında yatırım amacıyla kıyaslamayın. Çünkü bir çok ülkeden daha az gelişen bir ülke ve buna oranla büyüme göstermektedir. Eğer iyi bir yatırım kaynağıyla ülkeye yatırım yapmayı düşünüyorsanız, inşaat sektörü en doğru seçim olacaktır. Çünkü ülke yeni binalara gelişen alt yapı sistemlerine ihtiyaç duymaktadır.
Kazakistan’da iş kurmak amacıyla ülkeye giden Türk gruplarının büyük kısmı inşaat sektörü ve sanayi sektörlerine yönelmektedir. Elbette bu gruplara bakıldığında bunu yapabilenlerin büyük yatırımcılar olduğu görülür. Küçük ve orta ölçeğe sahip Kazakistan işletmeleri kendi içlerinde şehir bazında gruplara ayrılmaktadır.
Kadınların sıklıkla ziyaret ettiği güzellik ve bakım merkezleri başta olmak üzere Kuaförlere rağbet oranı yüksektir. Eğer küçük bir lokal işletme açmayı amaçlıyorsanız, tavsiyemiz kadın pazarı üzerinden bir faaliyet yürütmeniz olacaktır. Çünkü Kazakistan nüfusunun yüzde 70 oranında kadınlardan oluştuğu bilinmektedir.
- Kadın giyim mağazaları
- Kuaförler
- Kadın iç giyim mağazaları
- Parfümeri dükkanları
- Kadın ayakkabı mağazaları
Vb. iş kolları Kazakistan’da iş kurmak için küçük ölçeğe sahip olan yatırımcılara önerilmektedir. Nüfusa oranla daha fazla alıcı bir kitleye sahip olan ender ülkelerden birisidir. Buna oranla büyük yatırımcıların ilgi odağının olduğu fabrika ve sanayi sektörleri olacaktır. Kazakistan ülkesi gerçekten bir çok ülkeye göre yatırıma aç bir ülke ve çok az oranda büyüme göstermektedir.
Ülkede çeşitli grupların suç oranlarının da yüksek olduğunu söyleyelim. Bu yüzden bölgeyi iyi tanımalı ve yatırım yapacağınız bölgeyi iyi seçmelisiniz. Aksi taktirde çeşitli sorunlarla karşılaşmanız kaçınılmaz olacaktır. Ülkenin polisiyle çok fazla ilişkide olmamaya özen gösterin. Özellikle polis gruplarının büyük bir kısmı rüşvetten geçinmektedir. Belgelerinizin eksik olmamasına ve faaliyetlerinizin yasal olmasına büyük özen göstermelisiniz.
Daha az tutarlarla mantıklı yatırımlar Kazakistan’da mümkündür. Fakat nüfus popülasyonuna bakıldığında pazarın oldukça düşük bir potansiyeli olacaktır. Çünkü Kazakistan nüfusu 18.5 milyon bir nüfusa sahiptir. 18.5 milyon nüfusunda yüzde 70’i kadınlardan oluşmaktadır. Yani yatırım şeklinin kadın ağırlıklı pazarda yapılması doğru seçimdir.
Okuyunuz: Makedonya’da İş Kurmak
Kazakistan Yatırım Teşvikleri
Uluslararası verilere göre Kazakistan ülkesi 500 milyon dolar değerinde bir Pazar hacmine sahiptir. Bu daha gelişen ülkelere göre bir çerez parası kıvamında görülmektedir. Ülkede çeşitli yatırım programları oluşturulsa bile yapılan teşviklerin yeterli düzeyde yapılmadığı görülüyor. Yatırım teşviki yapılan şirket grupları inşaat sektörü, yol ve alt yapı çalışması yapan şirketler ve ulaşım şirketleri olmaktadır.
Bunun yanında önemli bir dijitalleşme ihtiyacı olan ülkenin internet ve alt yapı çalışması yapan şirketlere de destek olduğu bilinmektedir. Pazar kısaca bir çok ülkeye göre dar ve sığ bir yapıya sahip. Fakat bu Kazakistan ülkesinin yatırım potansiyelinin olmadığını göstermiyor. Kazakistan’ın stratejik bir konumu bulunduğundan ilerleyen yıllarda potansiyelinin ne kıvama geleceği öngörülemiyor.
Özellikle pazarda yatırım yapan büyük firmalar bulunmaktadır. Bunların bir çoğu yatırımlarını uzun soluklu düşündüğünden bu pazara giriyorlar. Kısa vadede kazanç sağlanması amacıyla yatırım yapılması önerilmiyor. Fakat küçük işletme grupları için durum aynı değil. Kadın popülasyonunun yüksek olması bu tarz iş kollarının satışlarını iyi seviyelere çıkarmaktadır.
Yatırım teşviklerinin bir kısmı da tarım işleriyle uğraşan şirketlere yapılmaktadır. Tarıma el verimli toprakları üzerinden yetiştirilen ürünleri kolayca ihracat yoluyla satılabilir. Hatta bu konuda daha az vergilendirilmesi olduğu için ülkenin tarım yönü değerlendirilmelidir. Bunun yanında önemli maden yataklarının olduğu düşünülmektedir.
Önemli bir coğrafyada bulunan ülkeye maden çıkarmaya gelen ve değerli metal çıkaran onlarca şirket bulunmaktadır. Bunlarda yatırım teşvikleri alan önemli bir grup şirket topluluğunun olduğu göstermektedir. Kazakistan’da iş kurmak verilen yatırım teşvikleri için elbette uygun değildir. Fakat ülkenin potansiyeli göz önüne alındığında, ilerleme kaydetmesi beklenen potansiyel bir pazarın göstergesidir.
Ülkenin maddi durumu ve ülkede çalışan kitlelerin aldığı maaş oranlarını düşünülürse, ülkenin yeterli gelir kaynağı bulunmaktadır. Buna oranla yatırım teşviki yapması da dar bir pazarda az teşvik yapılmasını sağlamaktadır. Özellikle Kazakistan pazarında bir yer edinmeyi düşünenlerin uzun soluklu ve akıllı seçimler yapması gerekmektedir.
Okuyunuz: Karadağ’da İş Kurmak
Kazakistan Oturum Ve Çalışma İzni
Kazakistan ülkesine seyahat amacıyla gidenlerin Türkiye’den aldığı umuma mahsus veya hususi pasaportlarıyla 30 güne kadar giriş hakkı bulunmaktadır. Bunun için yalnızca pasaportla ülkeye girişiniz sağlanmaktadır. Eğer süreyi aşan bir durumda ülkede bulunulması isteniyorsa, Kazakistan’ın temsilcilikleri vasıtasıyla yapılmaktadır. Dikkat etmeniz gereken hususlar şunlardır:
- Pasaportun en az 6 ay süresi olmalı
- Immigration Card Formu ( Ülkenin pasaport kontrolü sırasında ilgili yerden mührü vurulmuş şekilde alınması gerekmektedir. Özellikle bu belgeyi seyahat dönüşünde saklamanız önerilmektedir. )
- Göçmen bürosu kayıt belgesi ( 5 günü aşan sürede ülkede bulunacakların alması gereken belgedir. Ülkeden çıkışta ilgili polis kontrolünde belge ibraz edilmelidir. 5 günden az sürede kalacaklar için önemli değildir.)
Kazakistan’da iş kurmak amacıyla gidenler ilgili konsolosluğa başvurmaları halinde değerlendirilmektedir. Fakat sürecin bürokratik ve uzun soluklu olmadığı görülmektedir. Yatırımcılara hoş görülü davranan ülke geçici süre yatırım yapanlara oturum izni vermektedir. Sonraki aşamada ülkede 4 yıl kalınması halinde vatandaşlığa başvurma hakları bulunmaktadır.
Bunun yanında vatandaşlığa başvurmadan uzun oturum sürelerinin güncellenmesi yine vatandaşlık temsilcilikleri üzerinden yapılmaktadır. 16 yaşından büyük olunması ve kişinin yabancı kimliği ve pasaportu önemlidir. Oturum izni maddi anlamda yeterli olan bireylere direk olarak verilmektedir. Ülkeye istihdam sağlayan veya ülkede yaşama koşullarını sağlayabilen bütçesi olan kişiler oturum iznini kolayca alırlar.
Bunun yanında ülkede doğanlar veya ülkede evlenenler zaten vatandaşlığa başvurma hakkı bulunmaktadır. Bunların oturum sürelerinde bir sorun yaratılmıyor. Diğer ülkelere kıyasla oldukça basite indirgenen bir yapıya sahiptir. Yalnızca siyasi üyelik kısmında bazı zorluk dereceleri bulunmaktadır. Ülkeye siyasi anlamda giden siyasi iltica yöntemlerinin sık olması zor prosedürlerin olduğunu göstermektedir.
180 günden fazla Kazakistan’da kalmayı planlayanların Kazakistan göç polisi bürosuna başvurması gerekmektedir. İkamet izni ve diğer başvuruların burada yapıldığı biliniyor. Fakat yatırımcı pozisyonuyla gidenlere zaten ilgili temsilcilik danışmanı tarafından yardımcı olunmaktadır. Çalışma izni için ülkede faaliyet sürdüren bir şirketten davet edilmeniz yeterlidir.
Okuyunuz: Polonya’da İş Kurmak
Kazakistan’da İş Kurmanın Avantajları
Kazakistan gelişmeye açık ve potansiyel anlamda büyümesi beklenen ülkeler arasında gelmektedir. Kazakistan’da iş kurmak büyük yatırım kaynakları olan firmalar için uzun soluklu fakat kazançlı olarak görülmektedir. Ülke bir çok sanayi ve fabrika alanında yatırım konusunda destek verdiği gibi iyi kazançlar vaat etmektedir.
Fakat küçük yatırımcılar eğer kısıtlı bir yatırım kaynağıyla ülkeye gitmeye düşünüyorsa, bunun üstüne biraz düşünmesi gerekir. Çünkü nüfus ve kadın popülasyonunu fazla olduğu bu ülkede çeşitli iş kollarıyla para kazanılması mümkün olacaktır. Diğer ülkelerde açılan kafe ve restoran tarzındaki işletmelerle Kazakistan üzerinde iyi bir büyüme gösterilmesi zordur.
Potansiyel içerdiği gibi oldukça süre gelen dezavantajları olacağı düşünülmektedir. Çünkü nüfusa göre şehirlerin dağılım oranları az sayıda şehir sakinine denk gelmektedir. Kazakistan halkının büyük kısmı da zaten varlıklı değildir. Zaten onlar oradaki işlerin az olması ve kazançların düşük olması sebebiyle Türkiye’ye geliyorlar.
Bu açıdan bakılacak olursa buradan Kazakistan’da iş kurmak amacıyla kısıtlı yatırımı olan birinin gitmesi yatırımını kaybetmesine sebep olabilmektedir. Durum yalnızca büyük yatırımcıların pazarda uzun soluklu kalmasıyla potansiyel kar marjlarına izin vermektedir. Çok düşük bütçelere Kazakistan’da iş kurma potansiyeli olsa da gelirler de buna oranla az olacaktır.
Kısa vadede yapılan yatırım için kısa sürede yatırımın amorti edilmesi beklemeyin. İyi bir lokasyon üzerinde iyi bir girişimcilik yapılmasıyla elbette durum tersine olabilmektedir. Yalnızca şirket gruplarına bakıldığında potansiyele göre bunu kazançlı pozisyona sürükleyen şirketler az sayıdadır. Bu nedenle Kazakistan ülkesi yatırımcıların daha da zengin olma amacıyla yatırım yaptıkları bir yer değildir.
