Bir toplumda kurumlar arası, insanlar arası ve kurumlar ile insanlar arasındaki düzenin, yaşamın ve ilişkilerin olması gerektiği gibi devam edebilmesi için hukuk kurallarına ihtiyaç vardır. Bir ülkede hukuk sisteminin işleyebilmesi ve bu düzenin devam etmesi için ise belirli mekanizmaları meslek uzmanları tarafından yürütülmesi gerekmektedir. Hakim olmak isteyen kişiler bu açıdan hukuk sistemi içerisinde en üst merci olarak önemli bir görevi üstlenmektedir. Hukuk alanı içerisinde yer alan ve büyük sorumluluklarla tanımlanmış hakimlik, zorlu süreçler sonunda elde edilen bir konumdur.
Adaleti işleyen hale getiren hukuk sisteminin devam edebilmesi için adaleti temsil eden her bir meslek grubunun yerine getirmesi gereken bazı sorumluluklar vardır. Adaleti temsil eden en üst meslek hakimliktir. Kutsal olduğu kadar sorumluluk açısından önemli kararları gerektiren hakimlik, belirli hukuk kuralları içerisinde kalarak bahse konu olan davalarda gerekli ve uygun kararları vermeyi gerektirmektedir. Söz konusu bu kararlar bireylerin diğer bireylerle olan anlaşmazlıklarının veya ihlallerin çözümlenmesi kadar bireyler ile kurumlar arası ya da kurumlar ile diğer kurumlar arası şekilde gelişebilmektedir. Bu durumda uzmanlık ve mahkeme niteliğine göre hakimliğin de uzmanlığı değişmektedir.
Hakim olmak için öncelikli olarak hukuk fakültesini başarılı ile bitirmek gereklidir. mezuniyetten sonra belirli meslek ve yükselme sınavlarında başarılı olmak, mülakatları geçmek ve zorunlu hakimlik stajını da tamamlamak gereklidir. Şüphesiz ki hakim olmak için gerekli olan şartlar yalnızca bu koşullarla sınırlı değildir.
Hakim Olmak İçin Gerekli Şartlar
Hukuk alanını seçmek ve meslek hayatının devamında hukuk ile ilgili faaliyet yürütmek isteyenler için öncelikli olarak meslek gruplarını iyi araştırmalı, her bir meslek grubunun görev ve sorumluluklarını iyi bilmelidir. Hakimlik hukuk alanındaki en üst pozisyonlardan biri olarak görev ve sorumlulukları avukatlar veya savcılara göre daha fazladır ve mesleki olarak da detaylı bir eğitim, staj ve sınav sürecine tabidir. Hakim olmak için gerekli bazı şartlar vardır ve bu şartların uygun şekilde yerine getirilmesi gereklidir. hakimlik mesleği zorunlu mesleki eğitimi gerektirmektedir ve bu eğitimden sonra hakimlik sınavının başarı ile sonuçlanması, sınav sonrasında ise zorunlu staj sürecinin tamamlanması gereklidir. Prosedürel olarak yerine getirilmesi gereken bu yeterliliklerin yanında bir de kişilerin taşıması gereken şartları vardır. Hakim olmak için gerekli şartlar;
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olma zorunluluğu vardır,
- Hukuk alanında en az 4 yıllık lisans mezunu olmak ya da tanımlanan diğer lisans alanlarında diplomaya sahip olma zorunluluğu vardır,
- Lisans mezunlarında en fazla 35 yaşını doldurmamış olmak, doktora mezunlarında ise en fazla 40 yaşını doldurmamış olmak,
- Hakimlik sınavlarından en düşük 70 almış olmak,
- Sicil kaydında herhangi bir kaydının olmaması yani temiz sicilli olmak,
- Kişi kadar aile sicilinin de temiz olması,
- Hukuk dışında lisans mezunu olanlar için tanımlanan kontenjanlar vardır. Bu kontenjanlara girebilmek için ise hakimlik sınavında başarılı olmak gereklidir.
İdari Hakim Nasıl Olunur?
Hakimlik mesleğinde temelde iki uzmanlık alanı söz konusudur. Adli yargı hakimliği ile bireyler arasında meydana gelebilecek uyuşmazlıklar çözümlenirken idari yargı hakimliğinde idari yargı yükümlülüklerine bağlı olarak Vergi Mahkemesi, İdare Mahkemesi ile Bölge İdari Mahkemelerinde bireyler ve kurumlar arası uyuşmazlıklar temele alınmakta ve çözümlenmektedir.
Adli ve idari hakimlik olarak ele alınabilecek bu iki uzmanlık alanı için gerekli olan bazı şartlar vardır. Adli hakim olmak isteyen kişiler için lisans eğitiminde hukuk okumak zorunludur. Ancak lisans eğitimini hukuk dışındaki bölümlerde tamamlayanlar için de idari hakim olmak mümkündür. Buna göre lisans eğitimini iktisadi ve idari bilimler fakültesi bölümleri arasında olan İktisat, Maliye, İdari Bilimler ile Siyasal Bilgiler bölümlerinden birinde tamamlayanlar idari hakimlik için gerekli adımları atabilmektedir.
İdari hakim, idari hukukunda tanımlanan ve düzenlenen kurallara aykırılık ya da uyuşmazlık gibi durumların çözümünde görevalır ve bu görevler idari yargının görev alanları içerisinde tanımlanır. Temelde üç dereceden oluşan bir meslek statüsü vardır. Bu statüler arasında da Yüksek İdare Mahkemesi Hakimliği, Vergi Mahkemesi Hakimliği, İdari Mahkemesi Hakimliği ve Bölge idare Mahkemesi Hakimliği yer almaktadır.
Her sene hukuk bölümü dışında alanlardan mezun olan kişiler için alım yapılması planlanan idari hakim kontenjan sayısı belirlenmektedir. Hukuk fakültesi dışındaki bölümlerden mezun olan kişiler için İdari Yargı Hakimliği adaylık sınavı ve sözlü mülakat sınavları düzenlenmektedir. Bu aşamalardan başarı ile geçtikten sonra atanmaya hak kazanan idari hakim adayları için eğitim ve staj süreçleri başlamaktadır. Toplam 17 ay boyunca Danıştay Başkanlığı, İl Valilikleri, Bölge İdare Mahkemeleri, Vergi Mahkemeleri ve İdari Mahkemelerde staj yapılması zorunludur. Staj öncesinde ve sonrasında olmak üzere idari hakim adayları için iki aşamalı bir eğitim programı uygulanmaktadır. Adaylığın sonra ermesi için ise eğitim ve stajlardan sonra girilmesi gereken bir sınav daha vardır. Yazılı ve sözlü olarak iki aşamada gerçekleştirilecek olan sınavlardan başarı ile geçildiğinde ise İdari Hakim Adayı unvanı kaldırılır ve gerekli atama işlemlerine başlanır. İdari hakimliğe geçiş yapmak isteyen avukatlar için ise eğitim ve staj süreçleri daha kısa bir zaman zarfı içerisinde tamamlanmaktadır.
Okuyunuz: Pilot Nasıl Olunur
Hakim Maaşları Ne Kadar?
Meslek uzmanlığını elde etmek için gerekli sınav ve staj döneminden sonra atanmaya hak kazanan hakimler, devlet memurluğunda tanımlanan hizmet derece ve kademesine göre belirlenen maaşları almaktadır. Bu alanda faaliyet gösteren hakimlerin maaşları ise çalıştıkları bölge ve mahkeme düzeyine göre değişmektedir. Buna göre 2021 yılı için hakimlerin maaş aralıkları;
- Meslek hayatına henüz başlamış hakimler 9.250 TL,
- Yedinci derecede 3 sene çalışmış hakimler 9.500 TL,
- Altıncı derecede 5 sene çalışmış hakimler 9.750 TL,
- Beşinci derecede 7 sene çalışmış hakimler 10.000 TL,
- Dördüncü derecede 9 sene çalışmış hakimler 10.450 TL,
- Üçüncü derecede 11 sene çalışmış hakimler 11.000 TL,
- İkinci derecede 13 sene çalışmış hakimler 11.250 TL,
- Birinci derecede 18 sene çalışmış hakimler 13.00 TL,
- Birinci sınıfta yer alan hakimler 13.500 TL ile 16.500 TL aralığı şeklinde değişmektedir.
Hakim Olmak İçin Kaç Yıl Okumak Gerekli?
Hukuk mesleğinde savcı, avukat ya da hakim olmak için okunması ve tamamlanması gereken bazı eğitim programları vardır. Bu alanda en önemlisi lisans eğitimidir. Özellikle hakimlik mesleğini tercih edecekler için zorunlu ve zorlu bir eğitim sürecinin olduğunu belirtmek gereklidir. Lisans eğitimini hukuk alanında yapacak olanlar için tercih edilen üniversitenin zorunlu hazırlık ya da yabancı dil hazırlık aşamalarına göre eğitim süreci değişebilmektedir. Lisans eğitimi 4 seneden oluşmaktadır. Ancak hukuk bölümünün dersleri ve eğitim materyalleri oldukça zorlayıcı olduğundan lisans eğitim sürecini 5 yıl olarak da düşünmek oldukça doğaldır. Üniversitenin zorunlu hazırlık aşaması da eklendiğinde hukuk bölümü ortalama 4 veya 5 sene içerisinde tamamlanmaktadır. Hukuk bölümü dışında iktisadi ve idari bilimler bölümleri okuyacak olan kişiler için de ortalama olarak aynı süre zarfı geçerlidir.
Hakim olmak için zorunlu lisans eğitiminden sonra hakim adaylığı sınavları, zorunlu stajlar ve sınav öncesi-sonrası eğitimler de vardır. Bu süreler de eklendiğinde ortalama olarak 7 yıllık bir eğitim-staj sürecinin tamamlanması gereklidir.
Hakim Olmak İçin Hangi Bölüm Okunmalı?
Hukuk alanında faaliyet göstermek ve özellikle de hakim olmak için tamamlanması gereken bir lisans eğitim süreci vardır. Üniversite eğitiminde hukuk okuyan kişiler, doğrudan sancı, avukat ya da hakimlik için gerekli adımları atabilmektedir. Bu şekilde doğrudan meslek hayatına başlamak isteyen kişilerin lisans eğitimlerinde hukuk bölümünü tercih etmeleri gereklidir.
Bir de lisans eğitimini hukuk alanında tamamlamayan ve hakim olmak isteyen kişiler vardır. Hukuk alanının dışında iktisadi ve idari bilimlerden olan Siyasal Bilgiler, İktisadi Bilimler, Maliye ya da İktisat gibi bölümlerden mezun olanlar için idari hakim olma ihtimali vardır. Bunun için bahse konu olan bölümlerden mezun olduktan sonra İdari Hakimlik kontenjanları takip edilmeli, tamamlanmamış zorunlu hukuk fark dersleri tamamlanmalı, idari hakim adaylığı sınavına girilmeli, sınav sonrasında zorunlu staj ve eğitimler tamamlanmalıdır. Bu şekilde hukuk bölümünün dışında mezun olan kişiler de hakim olabilmektedir.
Hakimlik için hukuk ya da farklı bir bölüm okunabilmektedir. Bölümden bağımsız olarak mesleğini iyi ve uygun olarak icra etmek isteyen kişilerin lisans sürecinde kendilerini iyi bir şekilde yetiştirmeleri önemlidir. Çünkü lisans sürecinde elde edilen kazanımlar ve başarılar kişiye sonrasında staj, sınav ve atama aşamalarında çok büyük kolaylıklar getirecektir.
Kaç Yaşında Hakim Olunur?
Yüksek öğrenim tercihinde hukuk bölümünü tercih edenler ve hakim olmak isteyenler için birkaç aşamadan oluşan bir eğitim süreci vardır. Üniversite tercihinde kişinin başladığı yaş, hakim olunması için önemlidir. Çünkü hakim olma şartları arasında 35 yaşını doldurmamış olma şartı mutlaktır. Lisansüstü eğitim alanlar için ise bu şart 40 yaşına kadar uzatılmıştır. Bu nedenle 5 senelik bir lisans eğitiminden sonra sınav, staj ve sınav öncesi ve sonrası eğitimler de eklendiğinde bu süre toplam 7 senelik bir zaman zarfına tekabül etmektedir. Hakim olabilmek için tamamlanması gereken bu süreç düşünülerek üniversite tercihi, mesleğe başlama yaşı hesaplanmalıdır.
Hakim Olmak İsteyenlere Öneriler
Bir toplumu ayakta tutan ve devamlılığını sağlayan temel saikler arasında hukukun yeri tartışılmazdır. Hukuk alanında faaliyet gösteren meslek grupları ise adaletin işlemesi için gerekli olan aşamaları temsil etmektedir. Hâkim olmak isteyen adaylar için öncelikli olarak adaletin özü iyi kavranmalıdır. Bunun yanında mesleğin iyi ve profesyonel bir şekilde icra edilebilmesi için de önemli olarak düşünülen bazı hususlar vardır. Bunlar;
- Yaşanılan toplumun beşeri, sosyal ve hukuki geleneklerinin ve yaşam tarzının iyi bir şekilde incelenmesi ve irdelenmesi önemlidir,
- Hukuk eğitiminde derslerin, metinlerin ve hocaların anlatıları önemlidir ve eksiksiz takip edilmelidir,
- Analitik düşünme becerisinin geliştirilmesi tavsiye edilmektedir,
- Yalnızca ülkemiz içinde değil dünyadaki hukuki gelişmelerin ve emsal yaratabilecek davaların takip edilebilmesi önemlidir,
- Kişisel gelişim ve mesleğe ihtimam konularına önem verilmesi tavsiye edilmektedir,
- Vergi, idari, adli, askeri gibi alanlarda uzmanlaşmadan önce lisans eğitimi boyunca mesleki ayrıntılar üzerine araştırma yapılmalıdır,
- Kamu vicdanının ve ülkemizdeki kamusal işleyişin kavranması, hakim olabilmek için önemli bir kişisel kazanımdır.
- Hakimliğin ağırlığı ve ciddiyetinin farkında olarak sicili bozacak hareketlerde bulunmamaya dikkat edilmelidir.
- Hangi uzmanlık alanında olursa olsun hakim olarak görevlerini ifa etmek isteyen kişiler için hukuk kurallarının merkeze konulduğu karar süreci hassas bir süreçtir. Bu aşamada hakim olmayı düşünen kişiler analitik düşünerek kamu vicdanını hesaba katmalı, adaletin kurumlarını yerinde ve doğru olarak işletmeli ve karar sonrasındaki ihtimalleri de etraflıca düşünüp hesaplamalıdır.
